IS DE KADOOTJESEKONOMIE MOGELIJK?


Misschien is de kadootjesekonomie wel een te mooi idee om als handzaam concept uit te werken... Misschien is het zonde deze mooie utopie te vertroebelen met een schets van concrete mogelijkheden en vooral ook concrete struikelblokken...
Toch ga ik het proberen.

Een bekend anarchistisch economisch ideaal is: iedereen neemt naar behoefte en geeft naar vermogen. Nemen wat je nodig hebt voor jezelf, maar nooit zonder de blik op het geheel te verliezen, dus nooit graaien. En geven naar vermogen, zonder te sloven of je suf te werken. Geven leuk vinden! Omdat de samenleving waaraan je geeft iets is waar je helemaal achter kunt staan, waarover je heel enthousiast bent. Dat geven bestaat dan met name uit arbeid, oftewel tijd en moeite. De lucht is niemands bezit, en ook de aarde niet, althans, zo zou het zijn in mijn ideaal. (Het is leuk om te beseffen dat bezit eigenlijk een waanidee is, net als macht. Ze bestaan enkel en alleen doordat mensen erin geloven, zich laten intimideren.) Ook de appels aan de boom zijn niemands bezit, maar er zijn wel mensen (en beestjes) die er van willen eten. Er zijn misschien ook mensen die moeite hebben gedaan om de appelboom te planten, te verzorgen en de appels te plukken. Zijn de appels nu van deze mensen? Is het graan van de boer? Is het meel van de molenaar? In een ideale economie zou deze vraag niet eens gesteld hoeven worden. Omdat niemand méér zou willen dan een ander. Niemand wilde handel drijven, of ergens winst uit slaan. Ideaal gezien is het mogelijk dat iedereen met evenveel plezier geeft als neemt. Het allerideaalst is het natuurlijk wanneer niemand bezig is (hoeft te zijn) met beoordelen van (zichzelf en) elkaar: of er wel genoeg gegeven wordt en niet teveel genomen. Alles is gericht op prettig met elkaar leven: genietend van alles wat mooi en goed is in dit leven, pech gezamenlijk opvangen en problemen samen oplossen. Enzovoort.

Wat in zo'n situatie over zou blijven als 'economie' is de vraag hoe je regelt dat iedereen genoeg heeft, en hoe je regelt dat iedereen lekker aan de slag kan met het bijdragen van haar of zijn steentje aan het geheel.
Voor wat betreft de basisbehoeften denk ik aan zelfvoorzienendheid per streek. Dus eten, drinken, woonplekken, alles wat daarvoor nodig is zou in de buurt gevonden en gemaakt moeten kunnen worden. Dit zowel omdat het milieuvriendelijker is als dat het gemakkelijker te regelen is.
Toch vind ik dat de blik van deze (alle) mensen wereldwijd moet zijn: meeleven met alle mensen (dieren) op de hele wereld, en in elk geval zorgen dat wat jij en ik doen niets vervelends veroorzaakt voor mensen elders. Dus niet deel uitmaken van de oorzaken van ellende, of het nu om armoede, milieuvervuiling of oorlog gaat. En zo nodig en zo mogelijk hulp bieden, bijvoorbeeld bij natuurrampen.
Er zou een netwerk van dit soort dorpjes kunnen ontstaan, wereldwijd...

Dit is natuurlijk wel een zeer paradijslijke situatie...
Okee! Maar als zoiets al niet eens verzonnen zou worden, of zodra het verzonnen was niet serieus werd genomen, terwijl veel mensen, zo niet allen, zullen beamen dat dit de ideale situatie is, waar blijven we dan? Dan blijven we zitten met wat er nu is, of wat halfslachtige pogingen iets te verbeteren of te verzachten. We zullen misschien tevreden zijn met het oplossen van de grootste problemen, het verzachten van het ergste leed. Een gemiste kans toch?

Er zijn wel een aantal dingen waar ik niet helemaal uit ben:
*Hoe bereik je dat mensen elkaar gaan vertrouwen? In kleine kring lukt dat soms, maar nog niet eens altijd! In idealistische woongroepen zijn er vaak al verschillen tussen de mate van inzet, de balans tussen geven en nemen.
*Een van de dingen van deze tijd die ik waardevol vind is dat er veel bekend is over hoe mensen in andere delen van de wereld leven. Hoe hou je kontakt met de rest van de wereld in een ideale samenleving? Via internet? Zijn er vliegtuigen -- nee toch zeker..., boten dan? (Kunnen er dan meteen af en toe lekkere bananen meegenomen worden, als kadootje van de mensen ver weg? En misschien verheugen die ver weg wonende mensen zich wel op de goudreinetten die hier groeien! Het zal echter niet mogelijk zijn om in de winter aardbeiden en tomaten te eten, en in de zomer elke dag mango-ijs. Is dat erg? Helemaal niet!)
*Techniek, gezondheidszorg, onderzoek naar allerlei interessante dingen, opgravingen, enzovoort. Mensen zijn van nature leergierig! Het moet geen slome boel worden. Er moeten veel boeken gelezen en geschreven worden. Toch? En is daar dan allemaal tijd voor, of staan we de hele dag te wieden en appels te plukken? In hoeverre zijn allerlei extra dingen (literatuur, kunst, muziek, filosofie) noodzakelijk verbonden aan de economische toestand zoals die nu is? Dus inklusief industrialisatie, en het vervangen van mensen door machines enzovoort. De anarchist Pjotr Kropotkin rekende ooit uit dat het in een anarchistische maatschappij genoeg zou zijn als iedereen vier uur per dag zou werken. (Zat het huishouden daar trouwens ook in?) Maar hij ging daarbij juist wel uit van de vooruitgang in de techniek. Hoeveel techniek is mogelijk en wenselijk in een kadootjesekonomie?

WAT HIER EN NU KAN
'Leef nu zoals je later zou willen', is een uitspraak die te vinden is in Atalanta-uitgaven. Het is goed om altijd te kijken of er meer mogelijk is dan je al doet.
*Iets dat hier en nu al kan is zorgen dat je door consumptiegedrag of ander gedrag niet bijdraagt aan ellende hier of elders op de wereld. Misschien is dit niet altijd honderd procent mogelijk, maar vooral via het kopen van verantwoord voedsel (veganistisch, biologisch, van het seizoen en uit de streek) en het verminderen van je energiegebruik (auto laten staan, komputer uitzetten, lekker wandelen) draag je veel bij aan het verminderen van allerlei misstanden. Consuminderen dus! Maar dat betekent niet dat je je geld (voorzover je dat hebt) moet oppotten; het lijkt me beter het te laten rollen, niet richting konsumptie maar in de richting van allerlei goeie projekten van mensen of groepen waar je achter staat. Zo hebben wij bij ons thuis een kleine biologisch-veganistische voedselkoöperatie (De Citroenvlinder) waar we van tijd tot tijd geld aan overhouden. Dit gaat naar allerlei groepen die we willen ondersteunen omdat ze goed bezig zijn. Bijvoorbeeld met hulp aan en akties rond vluchtelingen, voor verbetering van het lot van dieren, tegen natuurverpesting enzovoort.
*Iets anders waarmee je nu al kunt beginnen is te proberen niet meer dan strikt nodig is mee te gaan in de geldeconomie. Probeer niet alles in geld te vertalen, ook al omdat geld echt niet gelukkig maakt. Bij Atalanta proberen we de verkoopprijzen altijd zo laag mogelijk te houden. Helaas krijgen we ons papier niet gratis, was de kopieermachine niet gratis enzovoort. Het boekje waarin het kadootjesekonomiegedicht staat heeft (natuurlijk) geen prijs. Toch willen mensen er vaak iets voor geven, en vaak is dat veel meer dan de kostprijs. Blijkbaar werkt het idee van de kadootjesekonomie aanstekelijk!

Atalanta richt zich vooral op het denken van mensen; wij denken zelf veel na en hopen dat steeds meer anderen dat ook zullen gaan doen, vanuit een filosofie die 'het beste voor de aarde' nastreeft. Dit betekent: het beste voor iedereen; alle mensen, alle dieren en de hele natuur. Daarvoor hoeven mensen helemaal niet perfect te zijn (want dat kan toch niet), het is al heel wat als mensen durven verwoorden wat het mooiste ideaal is. Als veel mensen dat (bijvoorbeeld de kadootjesekonomie) het mooiste ideaal vinden, dan kunnen we er alvast mee beginnen. Waarom niet?

Utrecht 2003, bijgewerkt mei 2006
Rymke Wiersma, van Atalanta

Terug naar homepage Atalanta