Bruinrode en steenrode heidelibel

Sympetrum striolatum en S. vulgatum

Dit zijn twee algemene soorten (in het noorden is de bruinrode iets minder algemeen) en dus ook soorten die beginnende libellenwaarnemers vaak zullen tegenkomen. Helaas lijken ze sterk op elkaar en kan het op naam brengen een hele klus zijn -- niet alleen voor beginners. Ook de namen lijken sterk op elkaar, ik zou niet weten wat het kleurverschil is tussen bruinrood en steenrood en zou het liefst zien dat laatstgenoemde de snorheidelibel ging heten.
De foto's komen meestal uit de foto-archieven van de bruinrode heidelibel en de steenrode heidelibel op waarneming.nl. Eerst laten een paar plaatjes zien hoe een libel van jong naar oud verkleurt, daarna komen foto's met aandacht voor speciale stukjes variatie.

Een libel heeft een kop, een borststuk en een achterlijf. Tussen de grote ogen loopt een zwart horizontaal streepje, met niet of wel een zwart streepje eraan vast dat langs de oogrand naar beneden loopt: de 'hangsnor', meestal kortweg 'snor' genoemd. Bij het borststuk gaat het vooral om de zijkant, kortweg de 'zij'. De twee lichte streepjes bovenop het borststuk heten schouderstreep (linksboven de Z van 'ZIJ'). Het achterlijf bestaat uit 10 segmenten (1 en 10 zijn zeer klein), bij de heidelibellen zijn vooral 8 en 9 interessant. De twee soorten van deze bladzij hebben gestreepte poten, dat wil zeggen dat ze grotendeels zwart zijn met een lichtere lengtestreep. Meestal is het voldoende om naar de dij van poot 1 te kijken.

MANNETJES

JONGE MANNETJES ZIJN GEEL:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
hard kenmerk: geen (hang)snor		wel (hang)snor
zacht kenmerk: citroengeel op zij		warmgeel op zij
zacht kenmerk: smal geel op dij		minder smal geel op dij
heel zacht kenmerk: minder schouderstreep		meer/langere schouderstreep

MANNETJES WORDEN DAARNA RODER EN BRUINER, MET BANDEN OP DE ZIJ:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
zacht kenmerk: citroengele banden op zij		warmgele banden op zij

OUDE MANNETJES NOG BRUINER, BANDEN VERDWIJNEN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
zacht kenmerk: gele banden op zij worden korter		banden op zij worden rood
zacht kenmerk: op 4/5/6/7 weinig rood		op 4/5/6/7 rood ook langszij

EN DE ZIJ WORDT BRUIN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
zacht kenmerk: op 4/5/6/7 weinig rood, vooral op de rug		op 4/5/6/7 rood op rug en zijkant

VROUWTJES

OOK JONGE VROUWTJES ZIJN GEEL:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
hard kenmerk: geen (hang)snor		wel (hang)snor
hard kenmerk: eigootje onder 9 vrij stomp		eigootje vrij spits
zacht kenmerk: citroengeel op zij		warmgeel op zij
zacht kenmerk: smal geel op dij		minder smal geel op dij
heel zacht kenmerk: minder schouderstreep		meer schouderstreep

OP DE ZIJ ONTSTAAN BANDEN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
zacht kenmerk: vrij veel zwart op achterlijf, vooral 8/9		weinig zwart (deze juist wel!)
zacht kenmerk: meestal geen rood op rug (maar deze wel)		rood vrij gewoon (maar deze niet)
zacht kenmerk: citroengeel op zij		warmgeel op zij (maar deze juist niet!)

BANDEN VERDWIJNEN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
zacht kenmerk: meestal geen rood op rug		roodkleuring vrij gewoon

DE ZIJ WORDT BIJNA GEHEEL BRUIN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
laat of nooit bruin op zij; hier ook een felle schouderstreep!		bruin op zij vrij gewoon

SOMS EXTREMERE KLEUREN:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
deze met nog meer zwart dan gemiddeld, geen rood, oud soms berijpt		deze met normaal zwart, rood is vrij gewoon, oud soms berijpt

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
meestal geen of weinig rood		rood vrij gewoon

KNOTSVORM MANNETJES:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
van boven gezien weinig knots		iets meer knots, maar kan erg op bruinrode lijken

Sympetrum sanguineum		Sympetrum vulgatum
ter vergelijking de bloedrode heidelibel Sympetrum sanguineum		knotsvorm hangt af van ademen! (videobeeldjes)

ZWART LANGS ACHTERSTE SEGMENTEN MANNETJES:

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
vrij geregeld wat zwart langs segment 8/9		zeer zelden zwart langs 8/9 (deze juist wel!)

CONCLUSIES UIT BOVENSTAANDE FOTO'S

MANNETJES

VROUWTJES

ZIT HET WEL SNOR?

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
de bruinrode kan een vlek op de snuit hebben...		een grote snor is altijd goed te zien bij de steenrode

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
in de kier bij het oog is soms toch een hangsnor te zien...		een smalle snor is van opzij nauwelijks zichtbaar

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
dit is géén snor!		recht van voren valt de snor weg

Sympetrum striolatum		Sympetrum vulgatum
dit is echt een bruinrode...		dit is echt een steenrode...

WEETJES

Sympetrum striolatum		Sympetrum fonscolombii
de bruinrode kan blauwe ogen hebben		ter vergelijking een zwervende heidelibel Sympetrum fonscomlombii

Sympetrum striolatum		Sympetrum sanguineum
poten van een bruinrode kunnen grotendeels donker zijn		terwijl er geel zit aan de binnenkant van de poten van de bloedrode heidelibel!